In deze editie van “In gesprek met…” spreekt Emma namens B-Liz met Denise de Ridder. Denise is hoogleraar Psychologie aan de afdeling Sociale, Gezondheids- & Organisatiepsychologie aan de Universiteit Utrecht. Ze is expert op het gebied van gedragsverandering, zelfregulatie, zelfcontrole en nudging. In het Self-Regulation Lab, waar Denise directeur van is, heeft Emma stage gelopen.

Onderzoeksonderwerpen
Denise doet onderzoek naar gedragsverandering op het gebied van gezond eten, duurzaamheid en coronagedrag. Ze kijkt in hoeverre dit vertaald kan worden naar beleid. De onderzoeken zijn met name gericht op gedragsverandering door middel van omgevingsinterventies. Denise is hierbij geïnteresseerd in het draagvlak van interventies en de vraag of mensen keuzes kunnen en willen maken.

Corona
Recent is een groot project over het afstand houden tot elkaar (voorlopig) afgerond. Er werd binnen dit onderzoek gekeken naar het beroep dat werd gedaan op het gezamenlijke belang, om mensen met een kwetsbare gezondheid te beschermen. En naar het beroep dat werd gedaan op de wetenschap. Hoe eerder het virus de wereld uitgeholpen wordt, hoe sneller we meer vrijheden hebben. Idem is er onderzoek gedaan naar de bereidheid van mensen om zich te laten vaccineren. Resultaten waren afhankelijk van allerlei contextfactoren. Het resultaat was onder andere de verwachting dat er een relatie bestaat tussen de manier waarop beleidsveranderingen gecommuniceerd worden en de bereidheid om afstand te houden/zich te laten vaccineren.

Urgentie
Op de vraag wat Denise graag zou willen onderzoeken, antwoordde Denise dat ze nog veel zou willen onderzoeken. Denise is geïntrigeerd door de coronapandemie, waarbij te zien is dat gedragsverandering snel op gang kan worden gebracht op het moment dat de situatie dringend is en door de manier waarop overheden mensen meenemen in het belang van gedragsverandering.

Er staan ons nog meer van dit soort transities te wachten, bijvoorbeeld de duurzaamheidstransitie en eiwittransitie (transitie naar minder vlees eten). De pandemie laat zien dat op het moment dat er grote noodzaak gevoeld wordt en een probleem door de samenleving als geheel aangepakt wordt, dit bevorderlijk kan zijn voor het draagvlak van een transitie. Op het gebied van duurzaamheid wordt echter veelal nog te weinig urgentie ervaren. Mensen moeten urgentie ervaren zonder zich moedeloos te voelen. Om moedeloosheid tegen te gaan, is het van belang om het collectieve te benadrukken, dat het gedrag van een individu onderdeel is van het systeem en dat je met elkaar impact hebt.

Gezond gedrag
Het werkt onvoldoende om individuen te wijzen op hun verantwoordelijkheid en keuzemogelijkheden richting gezond gedrag, waarbij het gedrag zich pas vele jaren later zal uitbetalen. We leven in een ongezonde samenleving. We moeten ons daarom richten op het veranderen van de context en daarbij wijzen op gezamenlijkheid, dat je er niet alleen voor staat. Het veranderen van de context is echter lastig, er spelen veel verschillende belangen onder andere op politiek niveau.

Een belangrijk inzicht is dat het leuker of gemakkelijker maken van gedragsverandering, beter werkt dan vingerwijzen naar mensen als ze iets fout doen.

Verder geeft Denise aan dat nudging (mensen een duwtje in de richting geven van de gezonde keuze) op de lange termijn niet houdbaar is, als mensen zich niet bewust zijn van de beïnvloeding. Om autonomie en keuzecompetentie te bevorderen, zouden nudges transparant moeten zijn zodat mensen er ook wat van kunnen leren. Denise denkt dan ook dat het interessant is om met mensen zelf te bedenken hoe iets makkelijker of leuker kan, maar heeft hier binnen haar onderzoek nog weinig gebruik van gemaakt. Door mensen te betrekken en hen zelf met oplossingen te laten komen, voelen ze meer betrokkenheid en vergroot je het draagvlak.

Druk op de zorg
Na 1,5 jaar steeds opnieuw oplopende aantallen coronabesmettingen trekt dit een zware wissel op mensen, dat dienen we te erkennen. Tegelijkertijd ziet Denise ook in dat dit niet eenvoudig op te lossen is. Ze geeft aan dat het vak, met het oog op het personeelstekort , aantrekkelijker gemaakt dient te worden. Hierbij spreek je echter over een investering die een aantal jaren loopt. Het probleem is dan ook niet eenvoudig en op de korte termijn op te lossen. De situatie in de zorg, zeker met het oog op corona, maakt nog duidelijker wat het belang van preventie is. Er zou meer ruimte voor preventie mogen zijn en dit ook systematischer aangepakt?

Positieve Gezondheid
Denise geeft aan dat Positieve Gezondheid nu populair is, maar voor gedragskundige op het gebied van gezondheid biedt het weinig nieuws. De bewustwording dat je als professional mensen de mogelijkheid dient te geven om regie over diens eigen leven te nemen is hierbij goed. Tegelijkertijd is het heel moeilijk om gedrag te veranderen, we moeten daarom niet alle verantwoordelijkheid bij het individu zelf te leggen. Mensen moeten we ook blijven begeleiden.

Vanuit B-Liz concluderen we hieruit dat het belangrijk is om de gezamenlijkheid van impact bij gedragsverandering te benadrukken en in te zetten op een collectieve aanpak waarbij er aandacht is voor het veranderen van factoren in de omgeving en context. Een leerzame les die we graag toepassen in onze individualistische samenleving om zo een duurzame verandering teweeg te brengen.